ก้าวต่อไปของ “AIP” เครื่องมือช่วยสนับสนุนการตัดสินใจเชิงนโยบายภาครัฐในทุกระดับ

ด้วยความมุ่งมั่นของ สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ หรือ GISTDA   ที่ต้องการนำเทคโนโลยีอวกาศมาประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์กับคนในประเทศได้อย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด   “ แพลตฟอร์ม  AIP ” หรือ “ Actionable Intelligence Policy ”  จึงเกิดขึ้น พร้อม ๆ กับ โครงการระบบดาวเทียมสำรวจเพื่อการพัฒนา  THEOS-2  ภายใต้ความร่วมมือระหว่าง  GISTDA  กับบริษัท AIRBUS เพื่อเป็นเครื่องมือช่วยสนับสนุนการตัดสินใจเชิงนโยบายในทุกระดับ  โดยใช้กระบวนการประยุกต์ใช้ข้อมูลอย่างชาญฉลาด  ช่วยในการสังเคราะห์ข้อมูลให้ผู้กำหนดนโยบาย  มองเห็นสถานการณ์  มิติของปัญหา  วิธีการแก้ไขปัญหาได้อย่างครบถ้วนและรอบด้าน  ซึ่งจะนำไปสู่การกำหนดนโยบายที่เหมาะสมและนำไปปฏิบัติได้จริง กว่า 6 ปี แพลตฟอร์ม AIP  ได้มีการเริ่มต้น และพัฒนาให้เหมาะสมกับการใช้งานในประเทศไทย ผ่านการนำร่องใช้งานในพื้นที่ต้นแบบ ทั้งในพื้นที่เขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก หรือ EEC ที่มีการทดสอบนโยบายการจัดการน้ำ เพื่อให้มีเพียงพอต่อความต้องการในภาคอุตสาหกรรม ภาคเกษตรกรรม ภาคครัวเรือน  และกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยที่สุด  และในพื้นที่จังหวัดน่าน ที่ใช้ AIP เพื่อประเมินความเหมาะสมของการใช้ที่ดิน และความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติ  เพื่อวางแผนการจัดการฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ การหาพื้นที่และแนวทางปฏิบัติที่เหมาะสมในการประกอบอาชีพ เพื่อดำรงชีพร่วมกับทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน จากโมเดลนำร่องใน 2 พื้นที่ดังกล่าว  มีการขยายผลไปสู่การใช้งานแพลตฟอร์ม AIP  ในด้านอื่น ๆ ทั้งเรื่องของการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ (Climate Change ) ที่จังหวัดนครราชสีมา และการปล่อยก๊าซมีเทนในข้าวที่จังหวัดชัยนาท รวมถึงการต่อยอดระบบบริหารจัดการน้ำกับสำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ  (สทนช.) ที่กำลังจะขยายผลการใช้งานไปสู่พื้นที่อื่น ๆ และเป็นการวางแผนคาดการณ์กับนโยบายที่เห็นผลในระยะสั้นมากขึ้น ผลตอบรับจากการดำเนินงานที่ผ่านมา  “ ดร.ดิชพงษ์  ภูมิเกียรติศักดิ์”   หัวหน้าฝ่ายพัฒนาระบบนวัตกรรมนโยบายเชิงพื้นที่  สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ หรือ GISTDA   กล่าวว่า   การนำแพลตฟอร์ม AIP  ไปประยุกต์ใช้ในด้านต่าง ๆ ปัจจุบันได้รับความสนใจจากหน่วยงานภาครัฐมากขึ้น   โดยขยายผลความร่วมมือกับพันธมิตรอย่างต่อเนื่อง เช่น เรื่องการบริหารจัดการน้ำ การเกษตร และการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ขณะเดียวกันในเรื่องใหม่ ๆ  ก็มีหน่วยงานภาครัฐให้ความสนใจในการนำหลักการของ AIP ไปใช้ในมิติอื่น ๆ อย่างเช่น การบริหารจัดการเมือง  ที่จำเป็นต้องมีการวางแผนรองรับการขยายตัวของเมือง การจัดการที่อยู่อาศัย ซึ่งเป็นประเด็นปัญหาที่จะตามมาจากจำนวนประชากรที่เพิ่มมากขึ้นในอนาคต อย่างไรก็ดี การทำ AIP  เพื่อสนับสนุนการกำหนดนโยบาย จำเป็นที่จะต้องเกี่ยวข้องกับปัจจัยในมิติต่าง ๆมากกว่า 1 ด้าน  และมีการเชื่อมโยงประเด็นต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้เห็นภาพ สถานการณ์ตั้งแต่อดีต ปัจจุบันและจำลองเหตุการณ์เพื่อคาดการณ์ไปถึงอนาคต ด้วยเป้าหมายของ  AIP  คือ  การเป็นเครื่องมือของหน่วยงานภาครัฐ ให้สามารถกำหนดนโยบายได้ตรงเป้าหมายมากขึ้น  โดยใช้หลักฐานเชิงประจักษ์  โดยเฉพาะ “ ข้อมูลจากดาวเทียม ”  ซึ่งถือเป็นจุดแข็งของ GISTDA  ซึ่งที่ผ่านมาเทคโนโลยีดาวเทียมของ GISTDA   นอกจากจะสร้างแผนที่พื้นฐานที่มีความละเอียดและแม่นยำสูงแล้วยังมีการสร้างโซลูชั่นที่หลากหลาย เช่น  ข้อมูลพื้นที่น้ำท่วมทุกปีที่สามารถดูย้อนหลักไปได้เป็น 10 ปี   ข้อมูลจุดความร้อนที่มาจากไฟป่า  ข้อมูล PM 2.5  ข้อมูลพื้นที่การเกษตรที่มีการอัพเดททุก 15 วัน รวมถึงเรื่องพื้นที่ป่า  พื้นที่สีเขียว และการปลดปล่อยคาร์บอน “ โซลูชันเหล่านี้  GISTDA  ได้ดำเนินการมายาวนาน  เรียกได้ว่าเป็นองค์ความรู้ เป็นฐานข้อมูลเชิงพื้นที่  ที่ GISTDA เก็บสะสมมาและยังทำอยู่  รอวันที่จะประกอบร่างเป็น  AIP เพี่อตอบคำถามเชิงนโยบาย  ซึ่งเมื่อรวมกับข้อมูลสารสนเทศจากแหล่งอื่น ๆ รวมถึงโซลูชั่นใหม่ ๆ ที่จะพัฒนาเพิ่มเติมเข้ามา   ทำให้แพลตฟอร์ม AIP มีข้อมูลที่หลากหลายมิติ และครอบคลุมรอบด้านมากขึ้น ”  ดร.ดิชพงษ์ กล่าว สำหรับแพลตฟอร์ม AIP  ในขณะนี้ ถือว่าดำเนินการแล้วเสร็จในระยะแรก  ในระยะต่อไป  ดร.ดิชพงษ์ กล่าวว่า     GISTDA  มีแผนที่จะทำ AIP  ในโจทย์ใหม่ ๆ ตามความต้องการของหน่วยงานภายนอกมากขึ้น  รวมถึงการทำ AIP ในโจทย์ที่เป็นประเด็นสำคัญ อย่างเช่น  Climate Change  ซึ่งในปีงบประมาณ 2568  GISTDA ได้มีการตั้งงบสำหรับดำเนินการในโจทย์เรื่องดังกล่าว และตั้งเป้าในการทำ AIP อย่างน้อยปีละ 1 เรื่อง   ไม่รวมความต้องการเร่งด่วนหรือโจทย์อื่นๆ ที่มาจากความต้องการใช้บริการของหน่วยงานภายนอก ปัจจุบัน GISTDA ยังคงมุ่งเน้นการให้บริการแพลตฟอร์ม AIP  กับหน่วยงานภาครัฐเป็นหลัก ทั้งในระดับประเทศและระดับท้องถิ่น  โดยเชื่อมโยงข้อมูลเพื่อสร้างโซลูชันในการแก้ไขปัญหาเฉพาะด้านเชิงลึก ไม่ว่าจะเป็นการจัดการน้ำ แบบองค์รวม  การจัดการเมืองและเส้นทางระเบียงเศรษฐกิจ   การจัดการภัยพิบัติ    การจัดการเกษตรและอาหาร  และการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและระบบนิเวศ ทั้งนี้  AIP  ได้ดำเนินการสร้างนโยบายที่เหมาะสมในแต่ละพื้นที่   ผ่านหลักการของ 5M ได้แก่  Mapping  ทำข้อมูลเชิงพื้นที่  Monitoring  ติดตามการเปลี่ยนแปลงในพื้นที่นั้น   Modeling การทำแบบจำลองเพื่อคาดการณ์ผลลัพธ์ในอนาคต Measurement  การวัดผลลัพธ์ที่ได้ เพื่อเลือกการดำเนินงานที่เหมาะสมที่สุด  และ  Managing  การบริหารจัดการ ที่นำเอาความคิดเห็นของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในทุกระดับที่มีต่อ“นโยบาย” มาวิเคราะห์ เพื่อนำไปสู่แนวทางการปฏิบัติงานได้จริง ในอนาคต ทีมพัฒนาคาดหวังว่า การให้บริการแพลตฟอร์ม AIP จะกลายเป็นธุรกิจใหม่ที่มีการเติบโตสูงของ GISTDA เพราะการใช้ประโยชน์จากการมีเทคโนโลยีดาวเทียมไม่ได้มีเพียงการขายภาพถ่ายทางอากาศ